HASHIMOTO
z czym to się je?
Najczęstszą przyczyną omówionej w ostatnim wpisie niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto – czyli autoimmunologiczna choroba zapalna tarczycy – tarczyca objęta jest wtedy stanem zapalnym, wskutek czego staje się coraz mniejsza i coraz gorzej funkcjonuje – jednocześnie produkuje coraz mniej hormonów. W odpowiedzi na taki stan przysadka mózgowa produkuje coraz więcej TSH, a podwzgórze coraz więcej TRH i koło się zamyka. Pętlę tę może przerwać podanie substytutu hormonu tarczycy z zewnątrz – euthyrox, letrox (lewotyroksyna) lub novothyral (połączenie lewotyroksyny T4 z trójodotyroniną T3). Decyzję o podaniu hormonów podejmuje zawsze LEKARZ!
A czasami wystarczy tylko lub aż zmienić styl życia.
W chorobie tej dochodzi do ataku na enzym TPO, który odpowiedzialny jest m.in. za przekształcanie jodu – dlatego też suplementacja jodu, szczególnie przy niedoborze selenu i bez suplementacji cynku (niedopuszczalne!) prowadzi do powstania nadtlenku wodoru (wolnego rodnika), który z kolei przyczynia się do rozwoju reakcji zapalnych. W związku z tym jod suplementowany bez kontroli i nieracjonalnie może przyczyniać się do potęgowania istniejącego już stanu zapalnego tarczycy, a nawet nieodwracalnego jej uszkodzenia. Dlatego też oficjalne zalecenia w chorobie Hashimoto nakazują ograniczanie jodu w diecie (unikać soli jodowanej, nadmiaru ryb i owoców morza, nie należy przyjmować alg – chlorelli, spiruliny) nie suplementować! Wyjatek stanowi jedynie ciąża i okres karmienia piersią.
W chorobie Hashimoto – tarczyca jest ofiarą, a przyczyną choroby jest dysfunkcja układu immunologicznego, w obrazie klinicznym występują przeciwciała antyTPO, antyTG, niejednorodna tarczyca, obniżona echogeniczność, a sama tarczyca jest pomniejszona.
- to najczęściej rozpoznawane schorzenie tarczycy po 6 roku życia
- kobiety chorują 4 – 10 razy częściej niż mężczyźni
- przeciwciała antyTPO występują częściej u kobiet niż u mężczyzn
- kobiety, które rodziły wykazują wyższe stężenie przeciwciał (ciąża, poród – zmiany hormonalne mogą wywołać autoimmunologiczne zapalenie) niż te, które nie rodziły
- szacuje się, że Hashimoto dotyczy już ok 20% społeczeństwa
- co ciekawe według niektórych badaczy 10% a nawet 25% chorujących na Hashimoto może nie wykazywać dodatnich przeciwciał przeciwtarczycowych!
Czynniki:
- genetyka – 50-60% zapadalności
- ciąża (układ odpornościowy zmienia swoją funkcję, by nie odrzucać płodu a później następuje jego silna stymulacja i dlatego mogą wystąpić choroby autoimmunologiczne)
- menopauza
- styl życia:
- dysbioza jelitowa (zaburzenia flory bakteryjnej),
- infekcje głównie: bakteryjne (bolerioza, yersinioza, chlamydioza), również pasożytnicze (lamblie, owsiki) , wirusowe (wirus epsteina-barr’a, opryszczki)
Czynniki wpływające na podniesienie stężenia przeciwciał niezwiązane z chorobą Hashimoto to:
- ciąża
- podeszły wiek
- inne choroby autoimmunologiczne
Dlatego tak ważny jest wywiad!!!
Dodatkowo zawsze warto wykonać USG tarczycy, które pokaże:
- czy jest objęta stanem zapalnym
- jaka jest jej objętość
- jak pracuje
Należy pamiętać, że objawy zawsze są NAJWAŻNIEJSZE!
Najczęstsze niedobory występujące w chorobie Hashimoto:
- selen
- magnez
- cynk
- żelazo
- omega 3
- D3
W chorobach autoimmunologicznych szczególnie warto dbać o florę bakteryjną jelit – to prawie dla każdego must have.
Co w związku z tym warto suplementować?
- wit D3 – stężenie powinno kształtować się pomiędzy 50-70ng/dl (min. 40ng/dl) → czasem trzeba suplementować stale, całym rokiem.
- z gr B
- Magnez (współpracuje z wit D3) – najlepiej taurynian, cytrynian, jabłczan
- Selen (warto wcześniej oznaczyć poziom w krwi) – suplementacja w postaci L-selenometioniny bez drożdży – najlepiej wieczorem
- Cynk (warto oznaczyć poziom z krwi) – w postaci chelatu najlepiej w połączeniu z miedzią – w pierwszej połowie dnia
- kwasy omega 3 – warto rozważyć stałą suplementację, w tym olej lniany ALA oraz tłuszcze rybie EPA i DHA 500-1000 mg a czasami 2000mg w zależności od stopnia stanu zapalnego
- żelazo – przy anemii pełnoobajwowej – konieczna suplementacja na receptę przepisana przez lekarza; przy lekkich niedoborach można wprowadzić do diety więcej mięsa czerwonego i podroby + suplementacja laktoferryny, sok / napar z pokrzywy, floradix żelazo – nie obciąży to jelit → i szukać przyczyny niedoboru żelaza
- czasem probiotyk
- olej z czarnuszki – obniża poziom TSH i przeciwciał antyTPO, a do tego zwiększa poziom trójodotyroniny, redukując tym samym uczucie zmęczenia i sprzyjając zwiększeniu siły fizycznej
Choroba Hashimoto a nadwaga i otyłość
Już sam stan zapalny może zmniejszać podstawową przemianę materii, prowadzić do zatrzymywania wody, zatrzymywania płynów zewnątrzkomórkowych – co dodatkowo może jeszcze spowalniać Twój metabolizm!
- Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy stanowi najczęstszą endokrynną przyczynę otyłości
- Jednym z pierwszych sygnałów niedoczynności tarczycy często jest gromadzenie się tkanki tłuszczowej i obniżenie tempa spoczynkowej przemiany materii, zdarza się przybranie masy nawet 10 kg w mcu (w ciężkiej niedoczynności i po resekcji gruczołu)
- Ryzyko rozwoju otyłości i zespołu metabolicznego jest większe u pacjentów z TSH>2,5 IU/ml
Badania wykazują, że niewielkie zmiany w funkcjonowaniu tarczycy (niewielkie wahnięcia poziomu TSH), jeszcze przy zachowaniu prawidłowego stężenia hormonów mogą przyczyniać się do wzrostu masy ciała i powstania zespołu metabolicznego.
!!!Dlatego tak ważna jest stabilizacja poziomu tego hormonu!!!
W świetle dowodów naukowych ma to miejsce również wśród pacjentów przyjmujących L-tyroksynę – niestety podanie leku nie gwarantuje poprawy tempa metabolizmu.
Obecność receptorów dla TSH w komórkach tłuszczowych (adipocytach) wskazuje na znaczący udział TSH w rozwoju otyłości u pacjentek z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy
Insulinooporność i zaburzenia gospodarki węglowodanowej w chorobie Hashimoto
- Osoby z podwyższonym TSH >2,5 z większym prawdopodobieństwem w krótszym czasie rozwiną insulinooporność
- U otyłych pacjentek z Hashimoto często stwierdza się insulinooporność i podwyższone stężenie glukozy na czczo
- Insulinooporność prawdopodobnie wynika z toczącego się stanu zapalnego oraz ze zmian w funkcjonowaniu układu odpornościowego
- Stan zapalny może osłabiać fizjologiczne działanie receptorów insulinowych
- Hiperinsulinizm poniekąd odpowiada za zwiększająca się ilość tkanki tłuszczowej
- Nadmiar insuliny pobudza wydzielanie leptyny
- Niedobór tyrozyny w diecie nasila poposiłkowy hiperinsulinizm
Zatem nadmiar insuliny jest bardzo niekorzystny dla osób z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy, ponieważ może nasilać procesy zapalne
Zatem jak zredukować poziom insuliny?
- Zmniejsz podaż węglowodanów w ciągu dnia
- Zwiększ udział białka w diecie (większe zapotrzebowane u osoby cierpiącej na choroby autoimmunizacyjne tarczycy) w połączeniu z tłuszczami (30%)
- Zadbaj o redukcję tłuszczowej masy ciała
- Chudnąc zadbaj o zachowanie tkanki mięśniowej!
- Spożywaj 3-4 zbilansowane posiłki o niskim ładunku glikemicznym w regularnych odstępach czasu
- Nie podjadaj między posiłkami!
Co wspólnego z Hashimoto ma wspomniany już hormon sytości leptyna?
Leptyna produkowana jest głównie przez tkankę tłuszczową, im większy udział tej tkanki w organizmie tym większe stężenie tego hormonu. Podnosi on poziom TSH oraz wpływa na układ odpornościowy – podnosząc stężenie przeciwciał anty-TPO u otyłych pacjentów z Hashimoto
Jak leczyć otyłość u osób z Hashimoto?
Pomocna może okazać się dieta eliminacyjna. W związku z tym czy dieta powinna wykluczać produkty nabiałowe i glutenowe?
Oficjalnie wg prac naukowych i stowarzyszeń zajmujących się problemami tarczycy → gluten i nabiał nie jest problemem w chorobie Hashimoto czy Gravesa-Basedowa (generalnie w chorobach autoimmunologicznych). Wynika to prawdopodobnie z braku wystarczającej ilości prac naukowych potwierdzających tę hipotezę. Inni naukowcy sugerują, że nietolerancja glutenu i nabiału to tak naprawdę pokłosie toczącego się od dłuższego czasu stanu zapalnego o niskim natężeniu, z którym organizm już sobie nie radzi. Eliminacja pomoże na chwilę, a tak naprawdę należałoby zacząć od samego początku – czyli wyciszenia stanu zapalnego.
Natomiast wiemy już, że jedna choroba autoimmunologiczna często współwystępuje z inną i że wśród osób chorujących na Hashimoto część z nich cierpi również na celiakię. W związku z tym podobna zależność może mieć miejsce także w przypadku niecieliakalnej nadwrażliwości na gluten i nietolerancji kazeiny mleka krowiego.
W chorobie Hashimoto mogą wystąpić zaburzenia jelitowe:
- Zaparcie
- Wzdęcia
- Biegunki
- Bóle brzucha
Znaczenie selenu w leczeniu otyłości u pacjentek z Hashimoto
- Stężenie tego pierwiastka w surowicy jest mniejsze niż u osób zdrowych
- Suplementacja selenem u otyłych wpływa na obniżenie TSH i BMI
- Zwiększa insulinowrażliwość
- Zapobiega otyłości trzewnej
- Wykazuje działanie hamujące przerost komórek tłuszczowych (adipocytów)
- Obniża stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych
- Wspólnie z mio-inozytolem pomaga obniżyć wysokie TSH przy prawidłowym stężeniu hormonów, szczególnie u osób leczonych tyroksyną, które nie ma przełożenia na spadek TSH
UWAGA! Przewlekła suplementacja selenem w dużej dawce zwiększa ryzyko cukrzycy typu II na skutek uszkodzenia komórek B wysp trzustkowych!
Rola cynku w zapobieganiu insulinooporności
- Jest ważnym składnikiem białka receptorowego dla trijodotyroniny (niedobór może utrudniać leczenie, wyrównanie poziomu hormonów i przede wszystkim zniwelowanie objawów niedoczynności tarczycy.
- Ma istotny wpływ na termoregulację i tempo metabolizmu
- Otyli pacjenci wykazują niższe stężenie cynku niż populacja zdrowa
- Podaż tego pierwiastka z dietą u pacjentów z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy jest zbyt niska
- Ma wpływ na regulacje stężenia glukozy i tworzenie się insuliny w komórkach beta trzustki
- Bierze udział w dokomórkowym transporcie glukozy i tworzeniu glikogenu – reguluje gospodarkę węglowodanową
- Istotnie zapobiega insulinooporności
- Suplementacja cynkiem poprawia tolerancje glukozy, poprawia wrażliwość na insulinę i obniża glikemie na czczo
Gdy widzisz białe plamki, kreski na paznokciach → świadczy to o dużym niedoborze cynku w komórkach!
Znaczenie witamin z grupy B w Hasimoto
- B6 jest kofaktorem w ponad 150 reakcjach enzymatycznych i może pomóc w regulacji stanu zapalnego. Przyczynia się do konwersji jodu w hormon tarczycy, a jego brak może znacznie pogorszyć niedoczynność tarczycy.
- Głównym objawem niedoboru wit. B1 jest chroniczne zmęczenie w Hashimoto. Tiamina uczestniczy w procesie konwersji węglowodanów w energię, jest niezbędna w procesie asymilacji białek i tłuszczów. Bierze udział w uwalnianiu kwasu solnego w żołądku, niezbędnego dla prawidłowego trawienia białek (nie tylko tiamina, ale wszystkie witaminy z gr B pełnią funkcje nośnika w szlakach przemian węglowodanów, tłuszczów i białek)
- B12 może obniżać miano przeciwciała antyTPO
przykładowa dieta przy chorobie Hashimoto
(bez nabiału i glutenu)
ŚNIADANIE
- omlet: jajka z płatkami gryczanymi, owoce leśne: maliny, truskawki, borówki, 3-4 orzechy, polać omleta olejem lnianym na zimno/ oliwą
II ŚNIADANIE (czasem możesz pominąć ten posiłek i zrobić dłuższą przerwę)
- owoce (jabłko, gruszka, banan) + orzechy+ gorzka czekolada >80% kakao. Przy słodkim (wysokocukrowym) owocu posiłek warto zacząć od orzechów, dopiero po nich zjeść owoc, np. banan
- batonik daktylowo-orzechowy/deser chia z mleczkiem kokosowym z orzechami/ owocami w małej ilości
OBIAD
- kasza/ ryż/ komosa/ amarantus/ ziemniaki/ bataty + mięso/ryba/owoce morza/ strączki (poza soją) – jeśli jelita na to pozwalają + warzywa w postaci surówki z oliwą/ olejem lnianym/ z wiesiołka, pestkami, nasionami (sezam) – źródło wapnia
- a jeśli lubisz na słodko: naleśniki gryczane z jogurtem kokosowym, orzechami, owocami
KOLACJA
- kanapki z chleba gryczanego, posmarowanego masłem klarowanym lub awokado + dobrej jakości wędlina/ ryba/ hummus/ pasta tahini + warzywa
Do tego wysokozmineralizowana woda – źródło magnezu i wapnia